विराटनगर । पर्सा जिल्लामा लामो समयदेखि अकासे पानी नपरेपछि धानबाली जोगाउन स्थानीय किसानहरू संकटमा परेका छन्। हालसम्म ८० प्रतिशत धान रोपाइँ सम्पन्न भए पनि खेतमा धाँजा फाट्न थालेको छ भने बाँकी रोपाइँ अकासे पानीको भरमा रोकिएको छ।
कृषि ज्ञान केन्द्र पर्साका प्रमुख रामजीवन ठाकुरका अनुसार जिल्लामा ३९ हजार ७३१ हेक्टरमध्ये ३१ हजार ७८४ हेक्टर क्षेत्रमा धान रोपाइँ सम्पन्न भएको छ। तर पानीको अभावले रोपिएको धानबाली सुक्न थालेको छ। बाँकी २० प्रतिशत क्षेत्रमा भने अझै रोपाइँ हुन सकेको छैन।
पर्साका किसानले गण्डक नहर, स्यालो ट्युबवेल, पम्पसेट, डिपबोरिङ आदि सहारामा रोपाइँ गरे पनि हालको सुक्खा अवस्थामा धान बचाउन मुस्किल भइरहेको छ। गत आर्थिक वर्षमा ५५० वटा स्यालो ट्युबवेल सञ्चालनमा ल्याइएको भए पनि तिनीहरूले समेत वर्तमान सिँचाइ आवश्यकतालाई पूरा गर्न सकेका छैनन्।
सिँचाइको मुख्य आधार मानिने गण्डक नहरमा पनि अपेक्षित पानी उपलब्ध हुन सकेको छैन। नारायणी सिँचाइ व्यवस्थापन कार्यालयका प्रमुख मनोजकुमार पटेलका अनुसार भारतले सम्झौताअनुसारको ८५० क्युसेक पानी उपलब्ध गराउनु पर्नेमा हाल औसतमा ५५० क्युसेक मात्र दिइरहेको छ। “सम्झौताअनुसारको पानी माग गर्दै चारपटक पत्राचार गरिसकिएको छ, तर भारतीय पक्षले विभिन्न बहानाबाजी गर्दै पानी रोकेको छ,” पटेलले बताए।
पर्सा, बारा र रौतहटमा सिँचाइको लागि गण्डक सिँचाइ तथा जलविद्युत् योजना सन् १९५६ मा नेपाल–भारतबीच सम्झौता भएको थियो। त्यसअनुसार भारतले ब्यारेज निर्माण गरी गण्डक नहरमार्फत नेपालतर्फ ८५० क्युसेक पानी प्रवाह गर्नुपर्ने व्यवस्था छ। तर हाल गण्डक नहरमार्फत नेपालमा मात्र २८ हजार हेक्टर क्षेत्रफलमा सिँचाइ हुन सकेको छ, जब कि लक्ष्य ३७ हजार ४०० हेक्टर रहेको थियो।
सिँचाइ व्यवस्थापन कार्यालय मातहतका २९ वटा ट्युबवेलमध्ये अहिले दुईवटा मात्र सञ्चालनमा छन् भने २३ वटा मर्मत गरी सञ्चालन गर्न सकिने अवस्थामा रहेका छन्। चारवटा भने पूर्ण रूपमा निष्क्रिय छन्। कार्यालयले यी ट्युबवेल सञ्चालन गर्न बजेटको माग गरिरहेको छ।
कृषकहरू भने आफ्नो पालोको पानी समेत अन्य जिल्लाले प्रयोग गर्ने गरेको गुनासो गर्दै आएका छन्। “पर्साका किसानले बारा र रौतहटको पालोको पानी समेत प्रयोग गरिदिँदा निष्पक्ष वितरण हुन सकेको छैन,” प्रमुख पटेलले स्पष्ट पारे।
धान उत्पादनमा ठूलो संकट देखिएको पर्सा, बारा र रौतहटका किसानले अब छिट्टै पानीको व्यवस्था नहुने हो भने उत्पादनमा गम्भीर असर पर्न सक्ने भन्दै चासो व्यक्त गरेका छन्। समयमै सिँचाइ नपाए यो वर्षको मुख्य बाली संकटमा पर्ने निश्चित देखिन्छ।
